Op woensdagavond 17 mei vindt in de Vrijzinnige Kerk in Zevenhuizen de presentatie van het boek ‘Vrijzinnig verleden’ plaats, vergezeld door de première van de korte documentaire: ‘Vrijzinnig Hervormd: van kroeg tot kerk’.

Stiefkindje

Verschillende kerkhistorici hebben in de afgelopen jaren opgeroepen om meer werk te maken van de bestudering van het vrijzinnige verleden. Jarenlang was het een stiefkindje van de Nederlandse kerkgeschiedenis. Recent zijn echter meerdere studies verschenen over onderwerpen uit de vrijzinnige historie. De publicatie ‘Vrijzinnig verleden’ wil ook haar bijdrage leveren aan het opvullen van de leemte.

Unieke inkijk

Het boek bevat elf artikelen van verschillende auteurs over onderwerpen uit het vrijzinnige verleden. Zoals Tom-Eric Krijger, die schrijft over de ontstaansgeschiedenis van de Nederlandse Protestantenbond, Froukje Pitstra over de Vrije Gemeente en Dick Peters over de beroemde Vrijzinnig Christelijke Jeugd Centrale.

‘Het boek behandelt diverse onderwerpen uit het verleden van de Vereniging van Vrijzinnige Hervormden en de Protestantenbond. Daarmee biedt het een unieke inkijk in de ontwikkeling van deze organisaties’, volgens Erik Jan Tillema, redacteur van het boek.

Documentaire

Tillema is ook te zien zijn als presentator van de documentaire ‘Vrijzinnig Hervormd: van kroeg tot kerk’ waarin de ontwikkeling van de Vereniging van Vrijzinnige Hervormden wordt beschreven.

Na 17 mei kan het boek besteld worden bij Bureau Deus (www.bureaudeus.nl). De kosten zijn € 20 (exclusief verzendkosten).

Informatie

Datum:                           17 mei 2017
Tijd:                                 vanaf 20.30 uur. Na afloop is er een borrel
Locatie:                           Vrijzinnige Kerk, Dorpsstraat 139 in Zevenhuizen
Entree:                            gratis
Meer informatie:          erikjantillema@gmail.com

Meer nieuws lezen?

Op zondag 2 april a.s. van 15.00-17.00 uur is er in het Bezielend Inspiratie Centrum (BIC) aan de Noorderwal 17  te Lochem een workshop over het vrijzinnig gedachtegoed. Workshopleiders zijn Wies Houweling en Paul Rasor.

 Eigen gelijk?

Fundamentalisme, orthodoxie en je opsluiten in ‘het eigen gelijk’ lijken aan terrein te winnen. Wat kan vrijzinnigheid in deze situatie betekenen? Want de vrijzinnigheid gaat juist niet uit van vastgelegde waarheden en het eigen gelijk, maar groeit in gesprekken en blijft zich zo steeds ontwikkelen. Ook de vrijzinnige theologie is ontstaan in gesprekken – met elkaar en met andersdenkenden. En zij blijft zich ontwikkelen – door gesprekken én in de praktijk.  In deze workshop willen we met elkaar spreken over de rol van de vrijzinnigheid in een wereld die zich steeds meer terugtrekt op zekerheden.

Over de inleiders

Paul Rasor studeerde muziek, rechten en theologie. Hij promoveerde aan de Harvard University en doceerde op verschillende plaatsen in de VS en Europa. Van 2015-2017 doceert hij aan de Rijksuniversiteit van Groningen. Hij publiceerde zit jaar het boek ‘Geloof zonder zekerheid. Vrijzinnige theologie in de 21e eeuw.’

Wies Houweling is algemeen secretaris van Vrijzinnigen Nederland. Zij was predikant en zat onder meer in het bestuur van de Wereldraad van Kerken, Ikon, Kerk en Vrede en het Bijbels museum. Zij is coördinator van het Vrijzinnig Universiteit Netwerk, waarin vrijzinnige en humanistische hoogleraren van elkaar ontmoeten.

Meer informatie en aanmelden

info@bc-lochem.nl

 

 

 

 

 

Door Bert van Altena, predikant in Vries en Assen

De Amerikaanse theoloog Paul Rasor is momenteel als fellow verbonden aan de Rijksuniversiteit Groningen. Rasor is een Unitarist, een in Noord-Amerika gerenommeerde vrijzinnige kerk.  In 2005 schreef hij een overzicht van ontwikkelingen in de vrijzinnige theologie, dat nu in Nederlandse vertaling is verschenen. Christa Anbeek, hoogleraar remonstrantse theologie, begroet het boek in haar voorwoord met bekende vrijzinnige metaforiek – ‘een gevarieerde bloementuin wordt zichtbaar, met een hoopvolle kleurenpracht’ – maar de vraag is of degene die op zoek is naar vrijzinnige theologie in ons land met dit boek veel verder wordt geholpen.

Verenigde Staten

Rasor richt zich namelijk vooral op de vrijzinnige theologie in zijn thuisland de Verenigde Staten. Natuurlijk zijn er relaties met de vrijzinnige traditie in Europa – met name Schleiermacher komt een aantal malen voorbij – maar toch is de situatie aan weerszijden van de oceaan verschillend.
In Amerika zijn ze geloviger dan bij ons, en dat geldt ook voor de Amerikaanse vrijzinnigen. Veel van wat Rasor vrijzinnig noemt, is gemeengoed onder hedendaagse gelovigen bij ons, die even goed ‘open staan voor wetenschappelijke inzichten en hun geloof beleven in relatie met de moderne cultuur’, maar die zich niet snel ‘vrijzinnig’ zullen noemen. In Amerika spreekt men van ‘liberal theology’ en dat kun je niet zomaar omzetten in liberale theologie zonder betekenisverschuiving.

Gemeenschappelijke kenmerken

Ondanks dit bezwaar is het overzicht dat Rasor geeft op bepaalde punten verhelderend. Want bij alle verschil hebben vrijzinnigen hier en overzee een aantal kenmerken gemeen. Het meest typerende voor de vrijzinnige theologie is de nadruk op de ratio en op het zelfstandig nadenken en oordelen in zaken van het geloof. Een vrijzinnig iemand weigert zich de les te laten lezen; hij of zij is uiterst kritisch tegenover iedere vorm van autoriteit en schept behagen in zijn vermogen om aan alles te twijfelen, inclusief uiteraard het bestaan van God. Als je het allemaal niet zeker weet, hoor je er bij de vrijzinnigen helemaal bij. Wie wel eens vrijzinnigen in het wild ontmoet – de soort is steeds zeldzamer – krijgt de indruk dat vrijzinnig zijn er vooral uit bestaat te verklaren wat je allemaal niet meer gelooft. Geloof zonder zekerheid, noemt Rasor het, waarbij hij er overigens aan toevoegt dat dit niet betekent ‘geloof zonder overtuiging’. Zal een Nederlandse vrijzinnige dat laatste ook zeggen?

Nieuwe ontwikkelingen

Na een inleidend hoofdstuk over de bronnen van de vrijzinnige theologie, besteedt Rasor aandacht aan enkele nieuwe ontwikkelingen. Met name de kritiek die er door postmoderne denkers is geformuleerd op de waarheidsclaim van het rationalisme en op de centrale positie van het subject, raakt de klassieke vrijzinnigheid in de flank. Het is tekenend dat Rasor niet goed raad lijkt te weten met deze kritiek. Hij komt niet veel verder dan “de indruk dat de weg waarop zij (de deconstructieve theologieën) zich bevinden uiteindelijk nergens toe leidt” (p. 115). Het is opmerkelijk dat een originele theoloog als John Caputo in het overzicht van Rasor volledig ontbreekt.

Bevrijdingstheologie

Waar hij wel veel van verwacht is de correctie die de bevrijdingstheologie de vrijzinnigheid kan bieden. Het is ietwat verrassend de bevrijdingstheologie, die vooral in de jaren 80 en 90 furore maakte, hier in deze rol opgevoerd te zien worden. Rasor erkent dat de vrijzinnigheid een blinde vlek heeft voor haar eigen geprivilegieerde positie. Er is weliswaar in Amerika een nauwe relatie tussen liberal theology en de zogenaamde social gospel-beweging. Maar die laatste wordt vooral gekenmerkt door een typisch Amerikaanse nadruk op liefdadigheid en verheffing van het individu. Bevrijdingstheologen hebben juist oog voor structurele mechanismen die armoede, onderdrukking en racisme –  aan racisme wijdt Rasor een apart hoofdstuk –  in de hand werken. Daarnaast werken bevrijdingstheologen enthousiast met en vanuit de Bijbel, die ze gewend zijn partijdig te lezen. Dat is vaak heel anders dan de geserreerde afstandelijkheid waarmee de rationalistische vrijzinnige met de Bijbel omgaat (hij zou vuile handen kunnen krijgen…).

Eigen autonomie

Andere belangrijke zwakke punten van de vrijzinnigheid in Rasor’s weergave zijn een tekort aan spiritualiteit en een gebrekkige gevoel voor traditie en gemeenschap. De westerse vrijzinnigheid koestert de individuele autonomie en is huiverig voor groepsdwang. Maar geloven hou je niet vol in je eentje, als je niet gedragen wordt door een gemeenschap en een gedeelde traditie. Vrijzinnigheid dreigt aan het individualisme ten onder te gaan. Men is meer beducht om het behoud van de eigen autonomie dan om een geloofwaardig christelijk getuigenis.
Daarnaast ontbreekt het vrijzinnigen aan “een echte theologie van het kwaad” (p. 221) – een rake opmerking van Rasor, waardoor men vaak te soft is op maatschappelijk onrecht en onderdrukking.

Rasor spaart zijn eigen achterban niet. Hij is beter in het blootleggen van de tekortkomingen dan in het bieden van oplossingen, maar dat is misschien ook niet zijn ambitie. Benieuwd of zijn Nederlandse bewonderaars daar wel ideeën over hebben.

Paul Rasor, Geloof zonder zekerheid. Vrijzinnige theologie in de 21e eeuw, Skandalon Vught, 248 pag., €21,95

Meer informatie

www.bertaltena.com

 

 

Door: Tanja van Hummel
Bron: www.nieuwwij.nl

Loop op een zondagochtend een kerk binnen en je ziet grijze koppen. Je ziet lege plekken. En wat je niet ziet zijn dertigers, twintigers en tieners. “Hoe krijgen we ze binnen?” vragen kerkgemeenten zich af. “Begin met een andere vraag”, zegt Alfard Menninga, adviseur jeugd bij de Protestantse Kerk Amsterdam. “Heb je jongeren echt op je netvlies staan? Beschouw je jonge mensen ook als mensen?” Pas als je de relatie met jongeren hebt opgebouwd, kun je de deur van het kerkgebouw zo ver open zetten dat ze over de drempel durven te stappen. Zet die deur wagenwijd open.

Studentenkerk

“Dat ik in het jeugdwerk terecht kwam, is eigenlijk toeval. Als puber had ik de deur van mijn kerkgemeente dicht gesmeten. Toch besloot ik theologie te gaan studeren. Ik vond dat je als student theologie naar de kerk hoort te gaan. Wel een stap nadat ik de deur had dichtgeslagen. Naar welke kerk? In het studentenblad stonden een paar ‘studentvriendelijke’ kerken. Ik besloot naar één van die kerken te gaan.

Het was puur toeval, maar ik stapte niet in mijn eentje de drempel van die kerk over. Ik schoof alleen in een bank en werd door de persoon naast me gegroet. Na afloop raakte ik met iemand in gesprek, die me hielp vrijwilliger voor de kerstmusical te worden. Ik houd van toneel en wilde graag meehelpen met die musical, maar hoe dat aan te pakken? Wat was ik blij dat iemand me hielp de juiste persoon aan te spreken.

Dit deed me beseffen hoe belangrijk het is om in een gemeente broeders en zusters van elkaar te zijn, om als familie of als vriendengroep te zijn. Maar de relatie die zij met mij, een buitenstaander, legden, is minstens zo belangrijk. Zij hebben voor mij de deur zover opengezet dat ik de drempel over durfde te stappen.

Met die kerstmusical begon mijn carrière binnen het kerkelijk jeugdwerk. Ik heb eerst in het uitvoerende werk gezeten, maar schoof al snel aan bij beleidsprocessen. Zo kwam ik in de adviserende functie terecht.

Jongeren op hun netvlies

Als kerken me vragen hoe ze jongeren in hun kerk kunnen krijgen, is mijn eerste vraag altijd of zij jongeren wel echt op hun netvlies hebben. Beschouwen ze jongeren als een aparte categorie binnen de kerk of zien ze alle mensen binnen de gemeenschap als één groep? Op wie richten ze zich in de kerkdienst? Is de preek alleen toegankelijk voor ouderen, of zegt die preek jongeren ook wat? Weten ze wat jongeren bezighoudt?

Dit zijn lastige vragen, zeker als kerken vergrijzen. Er zijn nauwelijks tot geen jongeren. Ze zullen een  bewuste stap naar de jongeren moeten zetten. Ze moeten hen in beeld hebben en met hen in contact komen. Als ze weten wie de jongeren zijn, kunnen ze een relatie met hen opbouwen.

Ik houd me vooral met de kerk in de stad bezig, met de kerk in een geseculariseerde omgeving. Maar deze vragen zijn net zo goed relevant voor kerken op de Bible Belt. In kerken waar nog veel jongeren komen, hebben ze jongeren ook niet altijd in beeld. Jongeren zijn daar een vanzelfsprekendheid. Daar schuilt het gevaar. Jongeren hebben hun eigen clubje, hun eigen viering, maar wat is de band met de gemeente? Welke hand reiken de gemeenteleden naar de jongeren? Hoe kunnen jongeren aansluiten en overstappen naar de gemeente? Zolang er geen relatie is tussen jongeren en de gemeente, drijven jongeren af en keren ze de kerk uiteindelijk de rug toe.

Discussie

De gewetensvraag die ik kerken stel, is: ‘Hoe belangrijk vinden jullie jongeren?’ ‘Heel belangrijk’, zeggen ze vaak. Maar beseffen ze de reikwijdte van hun antwoord? Beseffen ze dat dit gevolgen kan hebben voor de inhoud van de preek, voor de opbouw van de dienst? Beseffen ze dat dit betekent dat ze tijd en energie moeten investeren in het opbouwen van de relatie met de jongeren?

Na de discussie die dan losbarst, kan een gemeente concluderen dat ze een ouderen-gemeente is. Prima als ze deze conclusie trekken na er goed over nagedacht te hebben. Maar als ze besluiten inderdaad te kiezen voor jongeren, dan gaan we het traject in van een relatie opbouwen met de jongeren. Dan stuur ik ze bijvoorbeeld op pad om minstens één jongere aan te spreken en te vragen wat die jongere bezighoudt.

Inwijden

Die relatie is essentieel. Pas als er een relatie is tussen de jongeren en een persoon van de kerk én die persoon een relatie heeft met het hogere, dan is er een kans dat de jongeren ontvankelijk worden voor het geloof. Een voorbeeld om dit verder te verduidelijken: ik dronk mijn eerste glas pas op mijn 22ste. Een oom van mij en mijn favoriete leraar dronken niet en zij waren de leukste mensen op feestjes. Zo leerde ik dat feesten zonder alcohol leuk kan zijn, zelfs leuker dan met alcohol. En dat deed mij besluiten niet te drinken. Zo kan ook een gelovig persoon die daar open over praat, een voorbeeld zijn voor jongeren die op zoek zijn naar iets tussen hemel en aarde.

Inwijden in de gemeenschap is de volgende stap. Dit kan door te helpen bij de crèche of het koffie schenken, maar ook door met ze de liturgie te bespreken. De jongeren snappen dan beter wat er gebeurt waardoor ze zich meer verbonden voelen.

Zelf gaan proberen, experimenteren, hoort ook bij het inwijdingsproces. Kleine kinderen leren praten door al brabbelend uit losse klanken woorden te vormen. Zo gaat de inwijding in geloven ook: al proberend en zoekend ontdekken we wat geloof voor ons is. Tieners hebben hiervoor duidelijke voorbeelden nodig, net zoals een kind pas leert praten als je duidelijk, in korte zinnen en met echte woorden tegen hem praat. Het meest duidelijke voorbeeld, de meest krasse uitspraak is: “God bestaat.” Maar ook “ik twijfel, maar ik hoop vanuit het diepst van mijn hart dat hij bestaat, ik kan niet anders.” is een uitspraak waar tieners wat mee kunnen, mits je die twijfel én hoop in je hart voelt. Een zo’n voorbeeld is echter niet genoeg. Bovendien werkt het pas als je een relatie met hen hebt en recht vanuit je hart spreekt. Pas dan kun je een voorbeeld voor hen zijn.

Ruimte

Ruimte krijgen om eigen vormen van vieren te ontdekken hoort er eveneens bij. Met kinderen van 8 tot 10 jaar oud, voerde een kerk ‘de kerk is stom’-gesprekken. De kinderen zeiden: ‘De kerk is stom want alleen die persoon in een jurk is aan het woord.’ ‘De kerk is stom want we moeten de hele tijd stil zitten.’ Toen besloten ze samen dat de kinderen met een microfoon door de kerk mochten lopen en mensen tijdens de dienst mochten vragen: ‘Wat raakt je in het verhaal van vandaag?’ De kinderen leverden een bijdrage aan de dienst, kregen direct antwoord op hun vragen en kwamen in contact met de andere gemeenteleden.

Jongeren kunnen heel veel als de deur voor hen open staat. Maar dan moeten we die deur wel open zetten. We denken dit te doen, maar het kleine kiertje is niet genoeg: we moeten de kerkdeur wagenwijd open zetten.”

Tanja van Hummel is filosoof en werkt o.a. voor het Dominicaans Studiecentrum voor Theologie en Samenleving